تاریخچه موسیقی کوبه ای و معرفی چند ساز کوبهای ایرانی
تمدن بشری از دوران ماقبل تاریخ تاکنون تغییرات زیادی را تجربه کرده است. همین تغییرات هم موجب شده که ما امروزه از یک شکارچی خبره تبدیل به یک مهندس یا حتی هنرمند شویم. در کنار توسعه همه ابزارهایی که به ما کمک کردهاند تا در جنبههای مختلف زندگی خود پیشرفت کنیم و تمدن خودمان را بسازیم، موسیقی و سازها نیز تغییر کردهاند. درست است که موسیقی کوبه ای و به خصوص طبلها اولین سازهایی هستند که به دست بشر ساخته و نواخته شدند؛ اما تغییر چشمگیر آنها باعث شده تا سبکها و فرمهای مختلفی از سازهای کوبهای شکل بگیرند. به طوری که امروزه آموزش موسیقی کوبه ای یا حداقل یک سازه کوبه ای به شکل حرفه ای در آموزشگاه های موسیقی تدریس می شود.
تاریخچه موسیقی کوبه ای
مهم نیست که در کجا متولد شدهاید یا چه سبک موسیقی را گوش میدهید، در هر صورت حتما آوای حداقل یک ساز کوبهای را در طول زندگی خود شنیدهاید. همانطور که میدانید طبل یکی از اولین سازهای کوبهای ساخته شده به دست بشر است که تقریبا در همه جای دنیا نواخته میشود و بخش مهمی از موسیقی فولکلور است. تقریبا در همه سبکهای موسیقی، از موسیقیهای محلی عامهپسند گرفته تا موسیقیهایی که برای مراسمات مذهبی و نظامی نواخته میشوند، این ساز حضور پررنگی دارد. بنابراین سازهای کوبهای و موسیقی درام بخشی از فرهنگ موسیقی در جهان محسوب میشوند.
طبل مشهورترین ساز کوبهای و در عین حال یکی از قدیمیترین سازهای موسیقی است که تاکنون مورد استفاده بشر بوده است. جالب است بدانید که نیاکان ماقبل تاریخ ما نیز از این ساز استفاده میکردند. طبل در حدود 7 هزار سال پیش به شکل مدرن و امروزی خود به جهان معرفی شد.
کم کم استفاده از این ساز خوش صدا در جهان همهگیر شد. به طوری که تا قرن دوم قبل از میلاد بسیاری از ساکنین ژاپن، هند، آسیای میانه، آفریقا و جنوب اروپا نیز از این ساز استفاده میکردند. البته این ساز در اروپا مانند سایر نقاط جهان محبوب نبود. اما پس از پایان جنگهای صلیبی و هنگامی که ارتشهای اروپایی در زمان بازگشت به خانه از این ساز به عنوان ساز نظامی استفاده کردند، به شدت محبوب و پرطرفدار شد.
بعد از اتمام این جنگها، نواختن طبل در سراسر اروپا رواج پیدا کرد و توانست در موسیقی فولکلور برای خود جایی دست و پا کند. با وجود این محبوبیت دیگر سازهای کوبهای در ارکسترهای کلاسیک اروپایی، نقش ریتم مرکزی را ایفا میکردند. در بازه زمانی بین اتمام جنگهای صلیبی تا قرن بیستم پس از میلاد، انواع مختلفی از سازهای کوبهای به جهان معرفی شد. این سازها کم کم در سبکهای متنوع موسیقی نیز کاربرد پیدا کردند.
معروف ترین سازهای کوبهای ایرانی
برخی از مهمترین سازهای کوبهای ایرانی عبارتند از:
دهل: یک سازه استوانهای شکل است که دو طرفش پوسته دارد و بیشتر در سیستان و خراسان نواخته میشود.
تمبک: این ساز که به نامهای دیگری مانند تنبک، دمبک، دندونک و ضرب نیز شناخته میشود، یک ساز یک طرفه است که فقط یک سمتش با پوست پوشیده شده است. این ساز چوبی یا فلزی در بیشتر نواحی ایران نواخته میشود.
دف: دف نیز یک ساز کوبهای بسیار پرطرفدار در ایران است که قالبی گرد دارد و در اندازههای مختلف تولید میشود.
دایره: این ساز کوبهای مخصوص نواحی شمال خراسان، نیشابور، چهارمحال و بختیاری، هرمزگان، بلوچستان، گیلان، مازندران، گلستان، بوشهر، خوزستان، یزد و آذربایجان است.
دمام: این ساز سنتی بیشتر در بوشهر نواخته میشود و از یک بدنه استوانهای نسبتا بلند برخوردار است. برای نواختن این ساز از دست و مضراب به صورت همزمان استفاده میشود.